Skip to main content
1
Blog

ORZECH LASKOWY

By 7 września 2016 3 czerwca, 2020 Brak komentarzy
Orzech laskowy - najbardziej polski orzech

W dobie niezwykłej popularności nerkowców, orzechów makadamia czy pekan wielu z nas zdaje się zapominać o rodzimym skarbie wywodzącym się z tej samej rodziny, który swoim egzotycznym kuzynom dorównuje nie tylko smakiem, ale i cennymi dla organizmu składnikami odżywczymi. Mowa, rzecz jasna, o występujących powszechnie na terenie całej Polski orzechach laskowych – smacznych i chrupiących owocach krzewu leszczyny. Leszczyna rośnie w lasach i parkach, ale też na terenach prywatnych gospodarstw. Można ją więc spotkać niemal na każdym kroku.

Samodzielne łupanie orzechów laskowych przy pomocy “dziadka” to swego rodzaju rytuał, wokół którego w wielu domach tworzy się wyjątkową atmosferę. Wydobyty z łupinki chrupiący orzech smakuje w takich okolicznościach naprawdę wybornie… Czy orzechy laskowe są zdrowe? Co warto o nich wiedzieć i jak można wykorzystać je w kuchni? Poznaj je bliżej, a polubisz je jeszcze bardziej… jeśli to możliwe!

HISTORIA ORZECHÓW LASKOWYCH

Mało kto zdaje sobie sprawę z faktu, że na terenach europejskich orzechy laskowe towarzyszyły człowiekowi niemal od zarania dziejów. Trzeba bowiem pamiętać, że nasi przodkowie należeli do ludów zbieracko-łowieckich. A co zbierać w nieprzebranych lasach i puszczach, jeśli nie jagody i właśnie orzechy? Pożywne, wysokokaloryczne orzechy laskowe doskonale sprawdzały się więc jako pokarm naszych odległych przodków.

W późniejszym okresie leszczyny – jak wiele innych występujących wcześniej dziko roślin – stały się też roślinami uprawnymi. W starożytności uprawiano je w Grecji, w Azji Mniejszej i w Persji.

W okresie wczesnego średniowiecza uprawy leszczyny pojawiły się na południu Europy, między X a XIII w. we Francji, a następnie także w Niemczech i w Anglii.

W tym samym czasie orzechy laskowe z amerykańskich odmian leszczyn były prawdopodobnie ważnym elementem diety amerykańskiej ludności rdzennej.

Od przełomu XIX i XX w. to właśnie w Stanach Zjednoczonych uprawa różnych gatunków leszczyn rozwijała się najprężniej. Wyhodowano tam ponad 100 różnych odmian tego krzewu, w tym wiele o dużej odporności na mróz. W Europie również eksperymentowano z mieszaniem leszczyny z gatunkami odpornymi na mróz, dzięki czemu dziś orzechy laskowe pozyskuje się nawet w krajach północnej Europy.

UPRAWA ORZECHÓW LASKOWYCH

Leszczynę pospolitą (Corylus avellana), rodzącą niewielkie owoce, w stanie dzikim można spotkać we wszystkich rejonach naszego kraju. Najczęściej na skraju lasu, na zboczach wąwozów i wzgórz, w okolicach zbiorników wodnych i brzegów rzek… Na własne potrzeby można zbierać orzechy z takich skupisk, o ile nie są one położone w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów przemysłowych, upraw, przy których stosuje się szkodliwe nawozy chemiczne, czy ruchliwych dróg.

Orzechy laskowe, które kupujemy w sklepach, pochodzą jednak z regulowanych upraw. Warto wiedzieć, że większość z nich jest sprowadzana z zagranicy – głównie z krajów o cieplejszym klimacie, jak Włochy, Hiszpania czy Turcja.

W Polsce uprawa leszczyny nie jest dziś niestety zbyt popularna, choć mamy odpowiednie warunki, by z powodzeniem uprawiać niektóre z jej gatunków.

Leszczyna jest odporna na mróz: jej korzenie i pędy znoszą spadki temperatur nawet do -40 st. C.

Nie ma też dużych wymagań, jeśli chodzi o glebę. Urośnie wszędzie, choć najlepiej plonuje na glebach żyznych, ciepłych i napowietrzonych. Decydując się na uprawę tej rośliny, trzeba pamiętać o odpowiednim doborze stanowiska. Powinno być ono nasłonecznione i w miarę możliwości osłonięte od wiatru. W cienistych, chłodnych miejscach nie zawiąże bowiem owoców.

Jeśli chcemy mieć co roku koszyczek własnych orzechów laskowych, możemy – mając na uwadze wspomniane wymagania tej rośliny – zasadzić kilka krzewów leszczyny we własnym ogródku. Najlepiej sadzić 2-letnie krzewy produkowane w szkółkach: mogą one zaowocować już w następnym roku po zasadzeniu!

WARTOŚCI ODŻYWCZE I ZDROWOTNE ORZECHÓW LASKOWYCH

Dlaczego warto często sięgać po orzechy laskowe? Walory smakowe to jedno. Nie do przecenienia są jednak także substancje odżywcze, których dostarczają naszemu organizmowi. Orzechy laskowe to przede wszystkim doskonałe źródło składników takich jak:

  • Witamina E. Potocznie nazywa się ją „witaminą młodości”, bo jako silny antyutleniacz likwiduje wolne rodniki i w ten sposób opóźnia procesy starzenia się organizmu. Jest też niezwykle ważną substancją w profilaktyce nowotworów oraz chorób sercowo-naczyniowych.
  • Witaminy z grupy B. Zestaw witamin z tej grupy poleca się przede wszystkim osobom borykającym się ze skutkami przewlekłego stresu, takimi jak bezsenność i ogólne osłabienie organizmu. Witamina B9, czyli kwas foliowy, jest ponadto niezwykle ważnym składnikiem diety kobiet ciężarnych oraz tych, które planują mieć dzieci. Odpowiada za prawidłowy rozwój układu nerwowego dziecka w okresie płodowym.
  • W naszym organizmie ten pierwiastek odpowiada przede wszystkim za regulację gospodarki hormonalnej i elektrolitowej, a także za utrzymanie prawidłowego poziomu ciśnienia krwi.
  • Nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Ich funkcje w organizmie są niezwykle rozległe: wspomagają pracę serca i układu krwionośnego, regulują funkcjonowanie układu pokarmowego, a także są materiałem budulcowym mózgu.

Regularne spożywanie orzechów laskowych zaleca się więc w szczególności pracownikom umysłowym i studentom, a także osobom odczuwającym osłabienie organizmu. W praktyce jednak powinny się one znaleźć w zdrowej i zrównoważonej diecie każdego z nas.

Orzechy laskowe na diecie redukcyjnej? Jak najbardziej! Choć 100 g orzechów laskowych to 646 kcal, nie należy ich całkowicie unikać, gdy staramy się zrzucić zbędne kilogramy. Orzechy skutecznie i długotrwale sycą, a przy tym mają niski indeks glikemiczny wynoszący 15. Produkty o niskim indeksie glikemicznym pomagają zaś zapobiegać napadom wilczego apetytu. Trzeba, rzecz jasna, zachować umiar w ich spożywaniu. Chociaż bywa to trudne, jednorazowo postarajmy się poprzestać na kilku orzechach.

Tabela wartości odżywczych orzechów laskowych (w 100 g produktu)

KALORIE 646 kcal
BIAŁKO 14,4 g
WĘGLOWODANY 14,9 g
TŁUSZCZ 63 g
BŁONNIK POKARMOWY 8,9 g

Zawartość witamin i minerałów (w 100 g produktu)

SÓD 2 mg
POTAS 616 mg
WAPŃ 186 mg
FOSFOR 333 mg
ŻELAZO 3,4 mg
MAGNEZ 140 mg
WITAMINA A 5 µg
BETA-KAROTEN 30 µg
TIAMINA (WITAMINA B1) 0,300 mg
RYBOFLAWINA (WITAMINA B2) 0,080 mg
NIACYNA (WITAMINA B3) 1,0 mg
WITAMINA C 3,0 mg
WITAMINA E 38,71 mg

Alergia na orzechy

Uwaga! Uczulenie na orzechy to jedna z najbardziej powszechnych dziś alergii pokarmowych. Zalicza się do tzw. wielkiej ósemki alergenów pokarmowych, które są odpowiedzialne za 90 proc. wszystkich uczuleń. Trzeba więc bardzo uważać, by przypadkiem, zupełnie nieświadomie, nie narazić siebie i innych na niebezpieczeństwo. Jeśli planujemy przygotować deser lub danie zawierające orzechy laskowe na spotkanie w gronie przyjaciół albo na przyjęcie urodzinowe dziecka, najpierw upewnijmy się, czy żaden z gości nie ma przypadkiem uczulenia na ten produkt.

Wywołany zetknięciem z silnym alergenem wstrząs anafilaktyczny w skrajnych przypadkach może stanowić poważne zagrożenie zdrowia i życia.

JAK PRZYRZĄDZAĆ ORZECHY LASKOWE?

Chrupiące, smaczne i zdrowe orzechy laskowe idealnie sprawdzają się w charakterze zdrowej przekąski między posiłkami – szczególnie w okresach wzmożonego wysiłku intelektualnego. Razem z innymi orzechami i suszonymi owocami możemy też z powodzeniem zaserwować je na domowej imprezie. To pomysł nie tylko ciekawszy, ale znacznie zdrowszy niż podsuwanie gościom chipsów i słonych paluszków.

Pełne cennych składników odżywczych orzechy laskowe warto wykorzystać jako dodatek do śniadania. Twarde i chrupiące, świetnie komponują się z owsiankami (tak na ciepło, jak i na zimno) i koktajlami. Często można je ponadto znaleźć w mieszankach muesli. Jeśli więc chcemy dodać sobie energii o poranku, orzechy laskowe z pewnością nas nie zawiodą.

Jeśli lubimy piec i ciągle wymyślać nowe receptury na przeróżne desery, ciasta, ciasteczka albo torty, orzechy laskowe to z pewnością jeden ze składników, które zawsze powinniśmy mieć pod ręką. Drobno posiekane lub zblendowane dodadzą naszym cukierniczym cudom nowego wyrazu. Na ich bazie możemy też wykonać pyszny orzechowy krem do ciasta albo domowe lody orzechowe.

Jeśli lubimy eksperymentować z wypiekami, mąkę pszenną warto od czasu do czasu zastąpić mąką z orzechów laskowych. Możemy ją znaleźć w sklepach ze zdrową żywością lub zrobić samodzielnie, mieląc orzechy w młynku.

Mąka taka dobrze sprawdza się nie tylko w słodkich ciastach, ale też przy domowym wyrobie pieczywa lub podczas przygotowania naleśników czy placków. Zaskakująco dobrze pasuje do… drobiu. Możemy ją wykorzystać np. zamiast tradycyjnej panierki do piersi kurczaka.

Desery to jednak nie wszystko… Uprażone na patelni lub w piekarniku orzechy laskowe mogą stanowić doskonałe wykończenie sałatek, dań z makaronem czy warzywnych zapiekanek. Świetnie pasują także do kremowych zup – nie tylko pięknie wyglądają, ale też (na zasadzie kontrastu) dobrze komponują się z ich delikatną konsystencją. Z orzechów można ponadto przygotować oryginalny farsz do dań mięsnych czy do makaronu cannelloni. Możliwości jest naprawdę wiele!

Istnieją także wyborne przepisy na orzechy laskowe tylko dla dorosłych… Mowa oczywiście o aromatycznych domowych nalewkach na ich bazie. Symboliczny kieliszek w chłodny wieczór nie ma sobie równych, jeśli chodzi o właściwości rozgrzewające, a wytrawny smak i aromat działają kojąco na zmysły.

CIEKAWOSTKI O ORZECHACH LASKOWYCH

  • Warto wiedzieć, że leszczynę hodowano dawniej nie tylko po to, by pozyskiwać z niej orzechy laskowe. Jej drewno służyło także do wyrobu kosturów – lasek, na których wspierali się pielgrzymi podróżujący do Ziemi Świętej. W XIX w., gdy narodziło się i upowszechniło narciarstwo, z leszczynowego drewna wykonywano też kije narciarskie.
  • Zarówno sam krzew leszczyny, jak i orzechy laskowe odgrywały ważną rolę w polskiej kulturze ludowej. Leszczynę uznawano za roślinę o znaczeniu religijnym, przypisując jej rolę opiekunki i żywicielki. Gdy kwitła, jej gałązki zatykano przy drzwiach do domów: miały je chronić przed niepożądaną wizytą złych demonów i chorób. Aż do XVIII w. z pełnych orzechów gałązek leszczyny robiono też piękne wieńce dożynkowe – traktowano je jako symbol bożego błogosławieństwa i obfitości. Same orzechy laskowe zaś wkładano do trumny, by pomóc zmarłemu w przekupieniu złych duchów i w dotarciu na bezpieczne miejsce wiecznego spoczynku.