Skip to main content
1
Blog

JAJKA

By 7 września 2016 3 czerwca, 2020 Brak komentarzy
Jajka - kilka powodów

Choć weganie dość skutecznie udowadniają, że da się żyć bez jajek, to dla większości z nas jest to jednak trudne do wyobrażenia. Spożywamy je bowiem w sporych ilościach i w przeróżnych postaciach. Jajka na miękko, na twardo czy jajecznica na śniadanie, ziemniaki z jajkiem sadzonym na obiad, na deser beza z białek jajka, a na kolację jajeczna pasta kanapkowa… Trudno się zresztą temu dziwić. Dobrze przyrządzone jajka, z odpowiednimi dodatkami, okazują się bowiem niezwykle smaczne i sycące.

Co warto wiedzieć o jajkach? Jakich składników odżywczych dostarczają naszemu organizmowi i kto powinien spożywać je szczególnie często? Oto garść ciekawych informacji na temat niepozornych kurzych jaj, które nie bez powodu od setek lat goszczą na naszych stołach.

HISTORIA JAJEK

Kiedy człowiek zaczął jeść jajka? Można by podejrzewać, że stało się to niedługo po udomowieniu kur, ale okazuje się, że historia jajek jest bardziej skomplikowana. Przyjmuje się, że pierwszym udomowionym przodkiem znanej dziś kury domowej (Gallus gallus domesticus) był żyjący w dolinie Indusu kur bankiwa (Gallus gallus) – w tamtym rejonie stał się gatunkiem hodowlanym prawdopodobnie już 3 tysiące lat przed naszą erą. Szacuje się, że w Europie hodowla kur upowszechniła się ok. 500 r. p.n.e., także na terenach polskich.

Szczątki kości kur odnaleziono podczas wykopalisk w Biskupinie.

Przez dość długi czas kury hodowano jednak wyłącznie dla mięsa, a nie po to, by pozyskać jaja. Dlaczego? Wydaje się, że decydowały o tym względy ekonomiczne – większy pożytek czerpano z mięsa dorosłej kury niż z jednego jajka. Nieśmiałe kulinarne próby wykorzystania jajek podejmowali starożytni Grecy, ale najprawdopodobniej to dopiero Rzymianie w pełni dostrzegli ich potencjał i walory smakowe. Z ówczesnych źródeł pisanych wiemy, że przyrządzali oni na ich bazie różnego rodzaju ciasta i desery, a także potrawy przypominające dzisiejsze omlety.

Na synodzie w Akwizgranie w 837 r. uznano, że jajka nie mogą być spożywane w czasie postu. By nie marnować jaj znoszonych przez kury w okresie poprzedzającym Wielkanoc, opracowano sprytny sposób ich konserwacji: zanurzano je w wosku lub w baranim łoju, dzięki czemu nie psuły się przez wiele tygodni. Co ciekawe, zakaz spożywania jajek w poście przetrwał aż do XVIII w., a więc niemal 1000 lat!

JAK POZYSKUJE SIĘ JAJKA?

Co było pierwsze – jajko czy kura? Nie rozwiążemy tu tego odwiecznego dylematu… Faktem jest jednak, że bez hodowli kur nie mielibyśmy dzisiaj powszechnego dostępu do jajek. Jajka pozyskuje się od kur niosek, hodowanych na fermach kurzych, które stosują różne systemy chowu, od klatkowych po wolnowybiegowe i ekologiczne. Jakość pozyskiwanych jaj zależy głównie od paszy, którą karmione są zwierzęta, i właśnie od wybranego systemu hodowli. Najlepsze i najbardziej cenione są jajka z chowu ekologicznego, znoszone przez kury, które przez co najmniej 1/3 swojego życia mają dostęp do wybiegów porośniętych roślinnością. Oznacza się je cyfrą „0” na skorupce. Wybierając jajka „zerówki”, wspieramy przy tym sposób chowu najmniej szkodliwy dla dobra samych kur.

WARTOŚCI ODŻYWCZE I ZDROWOTNE JAJEK

Witaminy i minerały

Jajka to prawdziwa skarbnica niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu witamin i minerałów. Zajadając poranną jajecznicę czy jajko na miękko, rzadko zdajemy sobie sprawę z ich dobroczynnych właściwości… Tymczasem w obfitości można w nich znaleźć między innymi takie składniki jak:

  • witamina A – niezwykle ważna w procesie wzrostu organizmu, odpowiedzialna m.in. za dobry stan skóry, włosów i paznokci, a także za dokładne, ostre widzenie;
  • witamina D – wzmacniająca układ kostny i ruchowy, bardzo istotna dla zdrowia zębów i dziąseł, a także dla dobrego samopoczucia;
  • witamina E – ważny przeciwutleniacz, który spowalnia procesy starzenia się organizmu i wzmacnia naczynia krwionośne;
  • witamina B9, czyli kwas foliowy – istotna przede wszystkim dla kobiet w ciąży i planujących mieć dzieci, bo niezbędna dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka w okresie płodowym;
  • fosfor – usprawnia funkcjonowanie układu nerwowego, jest też budulcem kości i zębów;
  • potas – niezbędny dla prawidłowej pracy serca oraz prawidłowego spalania węglowodanów i białek.

Nieźle jak na tak niepozorny, mały produkt, prawda?

Warto wiedzieć, że jajka świetnie sprawdzają się jako element diety redukcyjnej. Przeciętnej wielkości jajo kurze dostarcza organizmowi niewielkiej ilości kalorii (ok. 81 kcal), a zawarte w nim białko stabilizuje poziom cukru we krwi, co z kolei sprawia, że przez długi czas towarzyszy nam uczucie sytości. Osoby pragnące zrzucić zbędne kilogramy powinny jednak unikać jajek w postaci smażonej, wybierając raczej jajka gotowane lub pieczone w różnych postaciach.

Tabela wartości odżywczych jaj kurzych (w 100 g produktu)

  JAJA KURZE CAŁE BIAŁKO JAJA KURZEGO ŻÓŁTKO JAJA KURZEGO
KALORIE 151 kcal 48 kcal 354 kcal
BIAŁKO 12,5 g 10,8 g 16,3 g
WĘGLOWODANY 1,0 g 0,8 g 0,7 g
TŁUSZCZ 10,7 g 0,0 g 31,9 g
BŁONNIK POKARMOWY 0,0 g 0,0 g 0,0 g

Zawartość witamin i minerałów (w 100 g produktu)

  JAJA KURZE CAŁE BIAŁKO JAJA KURZEGO ŻÓŁTKO JAJA KURZEGO
SÓD 141 g 200 g 52 g
POTAS 133 mg 154 g 127 g
WAPŃ 47 mg 6 g 147 g
FOSFOR 204 mg 17 mg 587 mg
ŻELAZO 2,2 mg 0,2 mg 7,2 mg
MAGNEZ 12 mg 11 mg 15 mg
WITAMINA A 375 µg 0 µg 770 µg
BETA-KAROTEN 281 µg 0 µg 578 µg
TIAMINA (WITAMINA B1) 0,064 mg 0,006 mg 0,173 mg
RYBOFLAWINA (WITAMINA B2) 0,542 mg 0,429 mg 0,810 mg
NIACYNA (WITAMINA B3) 0,06 mg 0,07 mg 0,03 mg
WITAMINA C 0,0 mg 0,0 mg 0,0 mg
WITAMINA E 0,73 mg 0,0 mg 2,15 mg

Skarby ukryte w żółtkach

Co jest smaczniejsze – żółtko czy białko jajka? Zdania w tej kwestii są podzielone. Ze zdrowotnego punktu widzenia jednak to żółtko okazuje się o wiele cenniejsze od białka. Zawiera ono bowiem luteinę (progesteron), która przejawia szereg zbawiennych dla organizmu właściwości:

  • chroni gałkę oczną przed szkodliwymi efektami promieniowania UVA i UVB,
  • poprawia pracę oczu,
  • obniża ryzyko wystąpienia chorób serca,
  • obniża ryzyko wystąpienia raka jelita grubego.

Hormon ten jest też kluczowy dla kobiet w ciąży. Odpowiada za utrzymanie ciąży do czasu wytworzenia się łożyska oraz hamuje skurcze macicy, co zapobiega poronieniu lub przedwczesnemu porodowi.

Inną ważną substancją obecną w żółtku jajka jest lecytyna. To grupa związków organicznych, które zalicza się do fosfolipidów. Lecytyna pozytywnie wpływa na wątrobę, rozpuszczając cholesterol w żółci i chroniąc przed tworzeniem się kamieni żółciowych. Hamuje także proces utleniania i poprawia działanie układu nerwowego oraz zmniejsza ryzyko miażdżycy.

JAK PRZYRZĄDZAĆ JAJKA?

Jeśli kupiliśmy więcej jajek, niż jesteśmy w stanie spożyć przez kilka dni, to żaden problem. Warto wiedzieć, że jajka można przechowywać w lodówce przez dość długi czas. Utrzymywane w chłodzie, nie stracą swoich właściwości nawet przez trzy tygodnie – trzeba jednak pamiętać o dwóch rzeczach. Po pierwsze – niska temperatura nie spowoduje, że jajka kurze będą ciągle w optymalnym stanie. Po prostu proces starzenia się jest dzięki niej mocno spowolniony. Po drugie zaś – jeśli chcemy przechować kurze jaja przez kilka dni w lodówce, nie należy ich wcześniej myć. Mycie niszczy naturalną warstwę ochronną, która pokrywa skorupkę, dlatego należy je oczyszczać dopiero przed przyrządzeniem. W przeciwnym razie jajka mogą zacząć pochłaniać zapachy sąsiadujących z nimi w lodówce produktów.

Jak podawać?

Ważną właściwością jajek jest fakt, że niezależnie od sposobu przyrządzania nie tracą swoich wartości odżywczych. Można więc podawać je na przeróżne sposoby: gotując je na miękko, na twardo, na półtwardo czy w koszulkach, piekąc w formie muffinek czy przyrządzając omlety i jajecznicę. Te ostatnie warto wzbogacać dodatkami warzywnymi, podając je np. ze szpinakiem Proste Historie, z dodatkiem czosnku i czarnego pieprzu.

Czy wiesz, że jajecznica to idealne śniadanie… na kaca? Jajka wykazują bowiem działanie detoksykujące, a poza tym dostarczają organizmowi dużej ilości niezbędnego do powrotu do pełni sił pełnowartościowego białka. Jeśli więc nieco zaszaleliśmy z alkoholem dzień wcześniej, poranna jajecznica z dodatkiem szpinaku i bogatej w przyspieszającą rozkład alkoholu witaminę C czerwonej papryki szybko postawi nas na nogi!

Jajka sprawdzają się jednak oczywiście nie tylko jako podstawa pożywnego śniadania. Gotowane na twardo lub półtwardo często wchodzą w skład przeróżnych sałatek, np. kultowej sałatki jarzynowej czy lekkiej sałatki nicejskiej z tuńczykiem. Z kolei sadzone, z różnymi dodatkami (np. na szpinakowej chmurce) mogą z powodzeniem zostać zaserwowane jako dietetyczny lunch lub kolacja. Jaja okazują się też nieodzowne podczas przygotowywania tradycyjnych wypieków i kremowych deserów.

To oczywiście tylko kilka najpopularniejszych zastosowań jajek… Możliwości są niemal nieograniczone – zachęcamy więc do odważnych jajecznych eksperymentów!

CIEKAWOSTKI O JAJKACH

  • Jeśli nudzą nas popularne sposoby przyrządzania jajek i jesteśmy amatorami ekstremalnych kulinarnych wrażeń, warto wybrać się w podróż do krajów azjatyckich, które od wielu stuleci słyną z nieco szokujących dla Europejczyków jajecznych przysmaków. W Chinach niezwykle popularna jest np. przekąska zwana pidan lub songhuadan. To jajko na twardo przechowywane przez kilka tygodni lub nawet miesięcy w specjalnej zalewie z gliny, saletry, wapna, liści herbaty i niełuskanego ryżu. W takim procesie konserwacji ich skorupka staje się czarna, a wnętrze zielonkawe i galaretowate. Pidan często nazywa się „stuletnim jajem”, gdyż – według koneserów – jest jak wino: im starsze, tym lepsze.
  • Mniej apetycznie niż pidan wygląda popularny w Azji Południowo-Wschodniej balut – tylko dla osób o mocnych nerwach. To gotowane kacze jajo, w środku którego znajduje się… całkowicie uformowany zarodek ptaka: zjada się go w całości, razem z kośćmi i dziobem. Na Filipinach balut jest uważany za potrawę narodową i – co ciekawe – przypisuje się mu właściwości afrodyzjaku…