Czy zastanawiałaś się kiedyś, z czego wynika wyjątkowa, jedyna w swoim rodzaju atmosfera kolacji wigilijnej? Na to pytanie nie da się oczywiście odpowiedzieć jednoznacznie. W grę wchodzi co najmniej kilka ważnych czynników: rodzina zgromadzona przy stole, kolędy, piękne świąteczne dekoracje… Wydaje się jednak, że bardzo znaczący wpływ na to, jak bardzo kochamy święta Bożego Narodzenia, mają tradycyjne wigilijne potrawy, które pojawiają się na stole tylko raz w roku.
Przekazywane z pokolenia na pokolenie przepisy na święta bazują ponadto na specyficznych składnikach, których raczej nie jadamy na co dzień. Jednym z takich kluczowych produktów, który pojawia się w wielu świątecznych daniach, okazują się leśne grzyby – zwłaszcza borowiki i podgrzybki. Skąd potrawy z grzybów wzięły się w świątecznym menu i jakie symboliczne znaczenie miały w dawnych czasach? Jakie świąteczne potrawy z grzybami warto przyrządzić na rodzinną wigilię? Mamy dla Ciebie garść inspiracji i ciekawostek, które warto znać!
Świąteczne potrawy z grzybów – co symbolizują?
Zbieranie grzybów to zajęcie prawdopodobnie tak stare, jak rodzaj ludzki. Zanim bowiem nasi przodkowie nauczyli się polować na dziką zwierzynę, posilali się po prostu tym, co udało im się znaleźć w najbliższym otoczeniu. W tym tekście nie będziemy cofać się aż tak daleko w przeszłość. Przyjrzyjmy się jednak symbolicznej roli, jaką grzyby odgrywały w kulturze ludowej naszego regionów.
Las traktowany był zawsze jako przestrzeń tajemnicza, nie do końca poznana i niebezpieczna. Każdy, kto zapuszczał się głęboko w leśną knieję na grzybobranie, przekraczał więc pewne granice i wybierał się w podróż do innego świata. Na taką wyprawę trzeba było odpowiednio się przygotować. Wierzono, że grzyby mają magiczne moce, dzięki czemu widzą i słyszą wszystko, co dzieje się wokół nich.
Podczas grzybobrania należało więc mieć na sobie znoszone ubranie, które nie rzuca się w oczy, a nożyk schowany głęboko – tak, by grzyby nie mogły go dostrzec i się schować. Natrafiając na grzybne miejsce, należało szybko ściąć wszystkie okazy, nawet te najmniejsze: w przeciwnym razie te pozostawione w spokoju mogłyby ostrzec pozostałe, by dobrze się skryły.
Z tego samego powodu na grzybobranie zalecało się chodzić pojedynczo. Uwagi wymieniane z towarzyszem mogły bowiem zostać podsłuchane przez grzyby. Istotne było też okazanie grzybom trującym. Panowało bowiem przekonanie, że jeśli zostaną one bezmyślnie zniszczone, ich jad przeniesie się na „dobre” grzyby, by w ten sposób mogła się dokonać zemsta na intruzach.
Grzybobranie stanowiło więc bez wątpienia ważny rytuał, a borowiki, podgrzybki i inne grzyby były bezsennym skarbem „wykradzionym” z tej innej, sekretnej, magicznej rzeczywistości. Ich obecność w potrawach serwowanych podczas wigilijnej wieczerzy symbolizowała zatem łączność z światem pozagrobowym i duszami zmarłych. Potrawy z grzybów, spożywane w wigilię, miały też zapewnić wszystkim domownikom i gościom przychylność tych, którzy odeszli.
Regionalne potrawy z grzybów na święta
Grzyby pojawiają się w tradycyjnych przepisach świątecznych niemal w każdym regionie Polski. Co ciekawe, im bardziej lesiste są (lub były w przeszłości) dane okolice – jak np. Mazowsze czy Podlasie – tym większa ilość potraw z grzybami pojawia się tam na wigilijnym stole.
W wielu zakątkach naszego kraju to właśnie od grzybów – a właściwie od zupy grzybowej – rozpoczyna się cała wigilijna wieczerza. Na Podlasiu jest to zawsze barszcz grzybowy na zakwasie, o wyrazistym, esencjonalnym smaku i ciemnobrązowej barwie. W rejonie Podkarpacia króluje natomiast postny żur wigilijny na typowym zakwasie pod żur, z dużą ilością suszonych grzybów. Inne, znacznie mniej kwaśne wersje wigilijnej zupy grzybowej pojawiają się w przeróżnych częściach Polski – zwłaszcza na Kujawach i na Mazowszu.
Nawet jednak tam, gdzie tradycyjnie podaje się raczej postny barszcz czerwony, i tak zawsze pojawia się niezwykle istotny grzybowy akcent – wigilijne uszka. Przyrządza się je z ciasta pierogowego, hojnie wypełniając nadzieniem z suszonych grzybów wymieszanych z podsmażoną cebulką. W niektórych domach nieodzownym składnikiem tego farszu jest też kiszona kapusta, która idealnie współgra ze smakiem grzybów.
Ten wigilijny duet idealny – leśne grzyby i kapusta kiszona – powraca zresztą w wielu innych tradycyjnych przepisach na świąteczne potrawy z grzybów, które obowiązkowo muszą znaleźć się na świątecznym stole. Farsz grzybowo-kapuściany wypełnia podawane w wielu zakątkach Polski wigilijne pierogi (w regionach na wschodzie kraju nazywane też warenikami) – puszyste, podawane prosto z wody lub chrupiące, podsmażane na patelni. Na Podlasiu takie nadzienie zamyka się także w chrupiącym, pachnącym kulebiaku.
Ulubionym daniem świątecznym jest dla wielu postna ponadto wariacja na temat bigosu, czyli aromatyczna kapusta z grzybami, w zależności od regionu podawana na różne sposoby. W śląskiej wersji tego dania pojawia się np. groch, który sprawia, że jest ono znacznie bardziej sycące. Na Mazowszu typowym dodatkiem do kapusty z grzybami są rwaki, czyli rodzaj ziemniaczanych kopytek. Do kapusty z grzybami często dodaje się ponadto garść kminku, który nie tylko podkreśla jej aromat, ale też wspomaga trawienie.
Świąteczne potrawy z grzybów – jak je szybko przygotować?
Szczyt sezonu na grzyby leśne przypada jesienią – zwłaszcza we wrześniu i w październiku. W okresie przedświątecznym próżno więc szukać w sklepach i na targowiskach świeżych okazów prawdziwków czy podgrzybków. Niektórzy idą na skróty i przygotowują świąteczne potrawy, podmieniając w przepisie grzyby leśne na pieczarki, dostępne przez cały rok. Nie ma w tym nic złego – trzeba się jednak liczyć z tym, że smak całego dania będzie w takim wypadku zupełnie inny.
Co zatem można zrobić? Najlepiej po prostu przyrządzać wigilijne potrawy z grzybów mrożonych lub suszonych. Te pierwsze szczególnie dobrze sprawdzą się w zupie czy sosie, tych drugich – po uprzednim długim moczeniu i gotowaniu – warto użyć na farsz do uszek i pierogów wigilijnych. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że takie kulinarne zabiegi wymagają dość dużo czasu i sporo cierpliwości. Wystarczy jednak odrobina sprytu i kilka prostych trików, by znacznie ułatwić sobie pracę.
W jaki sposób łatwiej, prościej i przyjemniej – a przy tym bez najmniejszej straty, jeśli chodzi o jakość i smak potraw – przygotować świąteczne dania z grzybów? Jeśli w okresie przedświątecznym jesteś zwykle zabiegana i nie masz czasu na to, by godzinami stać w kuchni, świetnym, szybkim i pełnym smaku rozwiązaniem okażą się gotowe produkty mrożone Proste Historie.
Prawdziwym świątecznym hitem jest pełna smaków i zapachów prosto z polskich lasów Zupa grzybowa z podgrzybkami Proste Historie. Mieszanki nie trzeba wcześniej rozmrażać – wystarczy na 15 minut przed podaniem połączyć ją z wrzącym warzywnym bulionem i doprawić tak, jak lubisz. Oprócz soli i pieprzu warto dodać do wywaru także liść laurowy i ziele angielskie. Można ją też zabielić, choć w wielu domach do postnych zup raczej nie dodaje się śmietany.
Jeszcze szybciej przygotujesz wigilijne uszka. Do wyboru – w zależności od upodobań i zwyczajów panujących w Twojej rodzinie – masz Uszka z grzybami lub Uszka z kapustą i grzybami Proste Historie, które bez rozmrażania wrzuca się na osoloną wrzącą wodę na 6-8 minut. Zaraz po ugotowaniu można je rozłożyć do talerzy na zupę i zalać cieplutkim barszczem czy zupą grzybową.
Nie uda Ci się znaleźć w tym roku czasu na lepienie świątecznych pierogów? To żaden problem – Proste Historie mają dla Ciebie pyszne Pierogi z grzybami oraz Pierogi z kapustą i grzybami, które smakują równie dobrze, co te domowe. Jeśli Twoi domownicy i goście preferują wigilijne pierogi zrumienione na patelni, możesz ugotować je kilka godzin przed ucztą (wystarczy 10-12 minut w dużym garnku z osoloną wrzącą wodą z odrobiną oleju), a potem w kilka chwil odgrzać na oliwie lub na maśle.
Jak widzisz, świąteczne potrawy z grzybami wcale nie muszą być trudne i pracochłonne. Z naszą małą pomocą z pewnością uda Ci się kulinarnie oczarować wszystkich członków rodziny zgromadzonych przy stole!
